Vlaamse vrijstellingen en meldingsplicht hertekend: vergunningsvrij verbouwen

Op woensdag 10 juli 2024 werd het Decreet ‘houdende diverse bepalingen over omgeving, leefmilieu en natuur en ruimtelijke ordening’, beter bekend als het Verzameldecreet, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.[1] Dit decreet, dat zo’n 22 wets- en decreetwijzigingen groepeerde, voorzag in een aanzienlijke aanpassing van de bestaande omgevingsrechtelijke praktijk.

Nagenoeg parallel met het Verzameldecreet keurde de Vlaamse Regering ook het Wijzigingsbesluit van 7 juni 2024[2] goed, dat veelal technische aanpassingen doorvoerde aan het Vrijstellingsbesluit.[3] Dit besluit uit 2010 bepaalt welke stedenbouwkundige handelingen geen omgevingsvergunning vereisen.

Met het oog op de vereenvoudiging van de vergunningsprocedure, kwam Jo Brouns, de minister van Omgeving, onlangs met een nogmaals hernieuwd Vrijstellings- en Meldingsbesluit voor de dag.[4][5] De belangrijkste nieuwigheden worden hieronder kort toegelicht.

Nieuwe vrijstellingen anno 2025

De Vlaamse vergunningsplicht wordt vooreerst verder versoepeld, met enkele interessante nieuwigheden voor wie wil verbouwen. Zo wordt het plaatsen van stekkerzonnepanelen aan gevels of balkons bijvoorbeeld volledig vrijgesteld.

De grootste verandering betreft evenwel de binnenverbouwingen in woningen die voortaan volledig zullen zijn vrijgesteld, zolang er geen functiewijziging of extra woongelegenheden worden voorzien. Ook voor andere gebouwen dan woningen zal deze versoepeling gelden, op voorwaarde dat de energieprestatie van het gebouw er niet op achteruitgaat.

Daarnaast komt er ruimte voor natuurontwikkeling, met een vergunningsvrije status voor poelen voor amfibieën en wadi’s van maximaal 0.5m diepte, om verwarring met zwemvijvers te vermijden.

Bruggen die hersteld of vervangen worden, zullen voortaan ook vrijgesteld zijn, zelfs al kwalificeren zij als stabiliteitswerken. Ook technische installaties van openbaar belang krijgen daarnaast meer speelruimte: deze zullen naar de toekomst toe vergunningsvrij op privaat domein geplaatst kunnen worden mits akkoord met de eigenaar en het respecteren van een minimale afstand van twee meter tot de perceelsgrenzen. Ook verdwijnen de seizoensbeperkingen voor niet-overdekte terrassen.

Tot slot is er extra aandacht voor militaire infrastructuur, waarbij ook de plaatsing van militaire systemen ter verdediging van belangrijke infrastructuur, zoals de haven van Antwerpen, vrijgesteld wordt. Dit geldt ongeacht de bestemming van het gebied.

Veranderingen vrijstellingen 2024

Zoals reeds besproken in onze blogpost over de 2024-update van het Vrijstellingenbesluit[6], was het reeds mogelijk om tot 26 cm isolatie aan te brengen aan de buitenzijde van gevels en daken aan te brengen zonder daarvoor een vergunning nodig te hebben, zolang de rooilijn gerespecteerd werd. Daarbij mocht ook het uitzicht van de gevel veranderen zonder extra voorwaarden rond materiaalkeuze.

Deze versoepeling leidde weliswaar tot een onlogische situatie waarbij een gevelaanpassing met isolatie zonder vergunning kon, terwijl een vergunning wel noodzakelijk was indien de gevel niet geïsoleerd werd. Met de aanpassing van 2025 wordt die discrepantie rechtgetrokken. Voortaan zijn ook gevelwijzigingen zonder isolatiewerken vrijgesteld van vergunningsplicht.  De Vlaamse Regering benadrukt bovendien dat de afwerking effectief onder de vrijstelling valt.

In 2024 werden ook vrijstellingen ingevoerd voor het overwelven van grachten tot 5 meter per perceel, met een minimale diameter van 40 cm. Infrastructuur die nodig was om dit af te werken – zoals duikers en kopmuren – viel eveneens onder de vrijstelling. De regels voor ingedeelde waterlopen bleven echter ongewijzigd: daar bleef een vergunningsplicht gelden.

De aanpassing van 2025 gaat nog een stap verder. Zo wordt de vrijstelling voor het overwelven of inbuizen van baangrachten losgekoppeld van specifieke gebouwen of percelen. Hierdoor wordt het mogelijk om een toegang tot een terrein te realiseren, zonder dat dit gelinkt moet zijn aan een bestaande constructie. Tegelijk worden formuleringen die verwarring kunnen veroorzaken, zoals “en de aanpalende percelen”, geschrapt om zo misverstanden te vermijden over het afvoeren van hemelwater naar baangrachten.

Ook bleek de vrijgestelde buisbreedte van maximaal 5 meter in de praktijk onvoldoende voor landbouwvoertuigen op smalle landelijke wegen. Dit wordt nu aangepast tot 10 meter voor landbouwpercelen vanaf landelijke wegen met een maximale rooilijnbreedte van 3,5 meter, en tot 7,5 meter in andere gevallen. Dit moet schade aan bermen en kopmuren voorkomen bij het manoeuvreren van brede machines.

Ten slotte werd in 2024 beslist om niet langer elke aangevraagde verharding afzonderlijk te beoordelen, maar naar de totale bijkomende verhardingsoppervlakte te kijken, voornamelijk wanneer meerdere stedenbouwkundige handelingen ruimtelijk samenhangen. Die lijn wordt in 2025 doorgetrokken voor lijninfrastructuur, zoals wegen of leidingen. Zo geldt dat de hele infrastructuur moet voldoen aan de vrijstellingsvoorwaarden. Overschrijdt een project in zijn totaliteit de grens van 300 m², dan wordt het geheel alsnog vergunningsplichtig.

Afslanking Meldingsbesluit

Ten slotte ondergaat ook het meldingsbesluit een transformatie: heel wat meldingsplichtige handelingen verdwijnen, waardoor er voortaan ofwel sprake is van een vrijstelling, ofwel van een vergunningsplicht. Veelvoorkomende stedenbouwkundige handelingen met een beperkte impact worden vrijgesteld, terwijl handelingen die een grote omvang of impact kennen vergunningsplichtig worden.

Zo hoeft het uitvoeren van stabiliteitswerken of gevel- en dakwerken aan vergunde (of geachte vergunde) gebouwen niet langer gemeld te worden. Ook het plaatsen van bepaalde constructies die vroeger onder specifieke voorwaarden meldingsplichtig waren, vallen nu buiten het besluit.

Een belangrijke nieuwe toevoeging aan het besluit is dat de meldingsvrijstelling in kwetsbare gebieden uitgesloten blijft.

Conclusie

Met de aanpassingen van de Vrijstellings- en Meldingsbesluiten zet Vlaanderen een duidelijke stap richting administratieve vereenvoudiging. Enkele vergunningsplichtige werken worden vrijgesteld en er vindt een verschuiving plaats waarbij het gros van de meldingsplichtige handelingen richting een vrijstelling, dan wel richting de vergunningsplicht geschoven worden.

Nu is de volgende stap het inwinnen van het advies van de strategische adviesraden. Minister Brouns hoopt dat de besluiten tegen eind 2025 definitief in werking kunnen treden.[7]

Heeft u vragen over vrijstellings- of meldingsplicht? Aarzel dan zeker niet om ons te contacteren. De experten van Xirius helpen u met plezier verder.

---

[1] Decr. Vl.Reg. 17 mei 2024 houdende diverse bepalingen over omgeving, leefmilieu en natuur en ruimtelijke ordening, BS 10 juli 2024.

[2] Besl. Vl.Reg. 17 juni 2024 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is, BS 14 augustus 2024

[3] Besl. Vl.Reg. 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is, BS 10 september 2010.

[4] Bisnota aan de Vlaamse Regering betreffende het voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is en van het besluit van de Vlaamse Regering van 7 mei 2021 tot uitvoering van diverse bepalingen uit de wet van 28 december 1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen en tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 tot uitvoering van titel XVI van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, wat betreft het toezicht op de naleving van de wet van 28 december 1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen.

[5] Nota aan de Vlaamse Regering betreffende het voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 betreffende de meldingsplichtige handelingen ter uitvoering van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening

[6] Vrijstellingenbesluit 2010 geüpdatet: enkele inzichten in het recente Wijzigingsbesluit.

[7] https://www.jobrouns.be/nieuws/minder-papierwerk-voor-verbouwingen-landbouw-en-bedrijvigheid-vlaamse-regering-zet-stap-naar-eenvoudiger-en-duidelijker-omgevingsvergunningsbeleid .