La Chronique des Marchés Publics – Jaarboek Overheidsopdrachten 2024 – 2025

Cyrille Dony, Mickaël Dheur et Laureen Perrot ont apporté leur contribution à l’édition 2024/2025 de la Chronique des marchés publics – Jaarboek overheidsopdrachten.

Ils ont analysé les clauses environnementales au travers de plusieurs thématiques : les labels, la performance énergétique, les biens reconditionnés et d’occasion ainsi que la réduction des déchets d’emballage.

Cette contribution fournit des outils concrets aux praticiens de la commande publique en vue d’intégrer des considérations environnementales dans leurs marchés publics.

Merci à EBP pour sa confiance renouvelée et à Constant De Koninck pour son engagement dans le cadre de cette nouvelle édition!

Actualités en matière d’évaluation des incidences des projets – Arrêt C-236-24 de la CJUE : La procédure de vérification préliminaire n’échappe pas à l’obligation de prévenir les conflits d’intérêts par le biais d’une séparation appropriée

Presque deux mois après son arrêt du 6 mars 2025[1], la CJUE a prononcé un nouvel arrêt ayant trait à la procédure de vérification préliminaire des projets prévue par la directive 2011/92/UE[2].

Pour rappel, cette procédure de vérification préliminaire doit permettre à l’autorité compétente de déterminer si un projet est susceptible d’avoir des incidences notables sur l’environnement et, par conséquent, si une étude d’incidences sur l’environnement doit ou non être réalisée.

La question préjudicielle posée à la Cour par le Conseil d’Etat de Belgique consistait en substance à déterminer si l’exigence de séparation appropriée imposée par l’article 9bis de la directive 2011/92/UE s’appliquait à la procédure de vérification préliminaire.

L’article 9bis a pour objectif d’assurer l’objectivité de la procédure d’évaluation des incidences. Il dispose dans les termes suivants :

« Les États membres veillent à ce que l’autorité ou les autorités compétentes accomplissent les missions résultant de la présente directive de façon objective et ne se trouvent pas dans une position donnant lieu à un conflit d’intérêts.

Lorsque l’autorité compétente est aussi le maître d’ouvrage, les États membres appliquent au minimum, dans leur organisation des compétences administratives, une séparation appropriée entre les fonctions en conflit lors de l’accomplissement des missions résultant de la présente directive. »

Après avoir dit pour droit que la procédure de vérification préliminaire constitue bien une mission découlant de la directive[3], la Cour a logiquement considéré que l’exigence de séparation appropriée prévue à l’article 9bis s’y appliquait sous peine de priver cette disposition de son effet utile, notamment en matière de prévention des conflits d’intérêts[4]. Il appartient donc aux États membres de garantir, dans l’organisation de leurs compétences administratives, une séparation appropriée entre les fonctions susceptibles d’entrer en conflit lors de l’accomplissement de cette mission[5].

Quant à ce qu’il  convient d’entendre par « séparation appropriée », la Cour a reproduit les critères d’ores et déjà fixés dans son arrêt Seaport e.a. [6]: «  Cette séparation appropriée doit être organisée de manière à ce qu’une entité administrative, interne à l’autorité compétente pour procéder à ladite détermination, dispose d’une autonomie réelle, impliquant notamment qu’elle soit pourvue de moyens administratifs et humains qui lui sont propres, et soit ainsi en mesure de remplir sa mission de manière objective »[7].

Le contenu de cet arrêt ne nous semble pas étonnant dès lors qu’il repose sur un examen des termes mêmes de l’article 9bis et non sur une réelle interprétation de cette disposition. En revanche, les conséquences pratiques de celui-ci nous semblent potentiellement plus intéressantes.

L’existence d’une séparation entre les fonctions en conflit lors de l’accomplissement de la vérification préliminaire pourrait ne pas être évidente lorsque le demandeur de permis n’est autre qu’un organisme public constitué par l’autorité compétente pour procéder à la vérification préliminaire du projet dudit organisme.

C’est d’ailleurs expressément la situation de l’affaire renvoyée devant la Cour par le Conseil d’Etat. Il était en effet question d’une demande de permis d’urbanisme introduite auprès du collège des bourgmestre et échevins de Gand par un organisme public doté de la personnalité juridique constitué par la ville de Gand. C’est cette qualité juridique qui avait amené les requérants à qualifier la Ville de Gand de maître d’ouvrage de fait et, partant, à considérer que l’article 9bis s’opposait à ce que le fonctionnaire communal soit compétent pour la phase de vérification préliminaire.

[1] Voir notre contribution du 22 avril 2025 : https://xirius.be/fr/actualites/actualites-en-matiere-devaluation-des-incidences-des-projets-arret-c-41-24-de-la-cjue-precisions-sur-la-procedure-de-verification-preliminaire/

[2] C.J.U.E., arrêt Provincie Oost-Vlanderen et Sogent, 8 mai 2025, C-236/24.

[3] Point 24 de l’arrêt.

[4] Point 33 de l’arrêt.

[5] Point 37 de l’arret.

[6] C.J.U.E., arrêt Seaport e.a., 20 octobre 2011, C-474/10.

[7] Point 33 de l’arrêt

Vlaamse vrijstellingen en meldingsplicht hertekend: vergunningsvrij verbouwen

Op woensdag 10 juli 2024 werd het Decreet ‘houdende diverse bepalingen over omgeving, leefmilieu en natuur en ruimtelijke ordening’, beter bekend als het Verzameldecreet, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.[1] Dit decreet, dat zo’n 22 wets- en decreetwijzigingen groepeerde, voorzag in een aanzienlijke aanpassing van de bestaande omgevingsrechtelijke praktijk.

Nagenoeg parallel met het Verzameldecreet keurde de Vlaamse Regering ook het Wijzigingsbesluit van 7 juni 2024[2] goed, dat veelal technische aanpassingen doorvoerde aan het Vrijstellingsbesluit.[3] Dit besluit uit 2010 bepaalt welke stedenbouwkundige handelingen geen omgevingsvergunning vereisen.

Met het oog op de vereenvoudiging van de vergunningsprocedure, kwam Jo Brouns, de minister van Omgeving, onlangs met een nogmaals hernieuwd Vrijstellings- en Meldingsbesluit voor de dag.[4][5] De belangrijkste nieuwigheden worden hieronder kort toegelicht.

Nieuwe vrijstellingen anno 2025

De Vlaamse vergunningsplicht wordt vooreerst verder versoepeld, met enkele interessante nieuwigheden voor wie wil verbouwen. Zo wordt het plaatsen van stekkerzonnepanelen aan gevels of balkons bijvoorbeeld volledig vrijgesteld.

De grootste verandering betreft evenwel de binnenverbouwingen in woningen die voortaan volledig zullen zijn vrijgesteld, zolang er geen functiewijziging of extra woongelegenheden worden voorzien. Ook voor andere gebouwen dan woningen zal deze versoepeling gelden, op voorwaarde dat de energieprestatie van het gebouw er niet op achteruitgaat.

Daarnaast komt er ruimte voor natuurontwikkeling, met een vergunningsvrije status voor poelen voor amfibieën en wadi’s van maximaal 0.5m diepte, om verwarring met zwemvijvers te vermijden.

Bruggen die hersteld of vervangen worden, zullen voortaan ook vrijgesteld zijn, zelfs al kwalificeren zij als stabiliteitswerken. Ook technische installaties van openbaar belang krijgen daarnaast meer speelruimte: deze zullen naar de toekomst toe vergunningsvrij op privaat domein geplaatst kunnen worden mits akkoord met de eigenaar en het respecteren van een minimale afstand van twee meter tot de perceelsgrenzen. Ook verdwijnen de seizoensbeperkingen voor niet-overdekte terrassen.

Tot slot is er extra aandacht voor militaire infrastructuur, waarbij ook de plaatsing van militaire systemen ter verdediging van belangrijke infrastructuur, zoals de haven van Antwerpen, vrijgesteld wordt. Dit geldt ongeacht de bestemming van het gebied.

Veranderingen vrijstellingen 2024

Zoals reeds besproken in onze blogpost over de 2024-update van het Vrijstellingenbesluit[6], was het reeds mogelijk om tot 26 cm isolatie aan te brengen aan de buitenzijde van gevels en daken aan te brengen zonder daarvoor een vergunning nodig te hebben, zolang de rooilijn gerespecteerd werd. Daarbij mocht ook het uitzicht van de gevel veranderen zonder extra voorwaarden rond materiaalkeuze.

Deze versoepeling leidde weliswaar tot een onlogische situatie waarbij een gevelaanpassing met isolatie zonder vergunning kon, terwijl een vergunning wel noodzakelijk was indien de gevel niet geïsoleerd werd. Met de aanpassing van 2025 wordt die discrepantie rechtgetrokken. Voortaan zijn ook gevelwijzigingen zonder isolatiewerken vrijgesteld van vergunningsplicht.  De Vlaamse Regering benadrukt bovendien dat de afwerking effectief onder de vrijstelling valt.

In 2024 werden ook vrijstellingen ingevoerd voor het overwelven van grachten tot 5 meter per perceel, met een minimale diameter van 40 cm. Infrastructuur die nodig was om dit af te werken – zoals duikers en kopmuren – viel eveneens onder de vrijstelling. De regels voor ingedeelde waterlopen bleven echter ongewijzigd: daar bleef een vergunningsplicht gelden.

De aanpassing van 2025 gaat nog een stap verder. Zo wordt de vrijstelling voor het overwelven of inbuizen van baangrachten losgekoppeld van specifieke gebouwen of percelen. Hierdoor wordt het mogelijk om een toegang tot een terrein te realiseren, zonder dat dit gelinkt moet zijn aan een bestaande constructie. Tegelijk worden formuleringen die verwarring kunnen veroorzaken, zoals “en de aanpalende percelen”, geschrapt om zo misverstanden te vermijden over het afvoeren van hemelwater naar baangrachten.

Ook bleek de vrijgestelde buisbreedte van maximaal 5 meter in de praktijk onvoldoende voor landbouwvoertuigen op smalle landelijke wegen. Dit wordt nu aangepast tot 10 meter voor landbouwpercelen vanaf landelijke wegen met een maximale rooilijnbreedte van 3,5 meter, en tot 7,5 meter in andere gevallen. Dit moet schade aan bermen en kopmuren voorkomen bij het manoeuvreren van brede machines.

Ten slotte werd in 2024 beslist om niet langer elke aangevraagde verharding afzonderlijk te beoordelen, maar naar de totale bijkomende verhardingsoppervlakte te kijken, voornamelijk wanneer meerdere stedenbouwkundige handelingen ruimtelijk samenhangen. Die lijn wordt in 2025 doorgetrokken voor lijninfrastructuur, zoals wegen of leidingen. Zo geldt dat de hele infrastructuur moet voldoen aan de vrijstellingsvoorwaarden. Overschrijdt een project in zijn totaliteit de grens van 300 m², dan wordt het geheel alsnog vergunningsplichtig.

Afslanking Meldingsbesluit

Ten slotte ondergaat ook het meldingsbesluit een transformatie: heel wat meldingsplichtige handelingen verdwijnen, waardoor er voortaan ofwel sprake is van een vrijstelling, ofwel van een vergunningsplicht. Veelvoorkomende stedenbouwkundige handelingen met een beperkte impact worden vrijgesteld, terwijl handelingen die een grote omvang of impact kennen vergunningsplichtig worden.

Zo hoeft het uitvoeren van stabiliteitswerken of gevel- en dakwerken aan vergunde (of geachte vergunde) gebouwen niet langer gemeld te worden. Ook het plaatsen van bepaalde constructies die vroeger onder specifieke voorwaarden meldingsplichtig waren, vallen nu buiten het besluit.

Een belangrijke nieuwe toevoeging aan het besluit is dat de meldingsvrijstelling in kwetsbare gebieden uitgesloten blijft.

Conclusie

Met de aanpassingen van de Vrijstellings- en Meldingsbesluiten zet Vlaanderen een duidelijke stap richting administratieve vereenvoudiging. Enkele vergunningsplichtige werken worden vrijgesteld en er vindt een verschuiving plaats waarbij het gros van de meldingsplichtige handelingen richting een vrijstelling, dan wel richting de vergunningsplicht geschoven worden.

Nu is de volgende stap het inwinnen van het advies van de strategische adviesraden. Minister Brouns hoopt dat de besluiten tegen eind 2025 definitief in werking kunnen treden.[7]

Heeft u vragen over vrijstellings- of meldingsplicht? Aarzel dan zeker niet om ons te contacteren. De experten van Xirius helpen u met plezier verder.

[1] Decr. Vl.Reg. 17 mei 2024 houdende diverse bepalingen over omgeving, leefmilieu en natuur en ruimtelijke ordening, BS 10 juli 2024.

[2] Besl. Vl.Reg. 17 juni 2024 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is, BS 14 augustus 2024

[3] Besl. Vl.Reg. 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is, BS 10 september 2010.

[4] Bisnota aan de Vlaamse Regering betreffende het voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 tot bepaling van stedenbouwkundige handelingen waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is en van het besluit van de Vlaamse Regering van 7 mei 2021 tot uitvoering van diverse bepalingen uit de wet van 28 december 1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen en tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 tot uitvoering van titel XVI van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, wat betreft het toezicht op de naleving van de wet van 28 december 1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen.

[5] Nota aan de Vlaamse Regering betreffende het voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 betreffende de meldingsplichtige handelingen ter uitvoering van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening

[6] Vrijstellingenbesluit 2010 geüpdatet: enkele inzichten in het recente Wijzigingsbesluit.

[7] https://www.jobrouns.be/nieuws/minder-papierwerk-voor-verbouwingen-landbouw-en-bedrijvigheid-vlaamse-regering-zet-stap-naar-eenvoudiger-en-duidelijker-omgevingsvergunningsbeleid .

Nieuwe MER-regelgeving vanaf 1 december 2025

Afgelopen vrijdag keurde de Vlaamse Regering het uitvoeringsbesluit[1] bij het decreet van 17 mei 2024[2] tot wijziging van de regels over de milieueffectrapportage principieel goed.[3] De Vlaamse Regering zet met die wetgeving in op het moderniseren, vereenvoudigen en digitaliseren van de milieueffectrapportage. Onder voorbehoud van een positief advies van de Raad van State, moeten nieuwe omgevingsvergunningsaanvragen vanaf 1 december 2025 rekening houden met die nieuwe regels. Hieronder lichten we de belangrijkste wijzigingen toe met betrekking tot de milieubeoordeling voor projecten. 

Vereenvoudigde regelgeving

Het decreet van 17 mei 2024 zet in op de vereenvoudiging en modernisering van de regelgeving rond de milieueffectrapportage (MER) bij plannen en projecten. Het doel is om de efficiëntie en de effectiviteit van die rapportage te verhogen. Het uitvoeringsbesluit vereenvoudigt en bundelt vervolgens de MER-regelgeving op uitvoeringsniveau in één besluit wat de kwaliteit, transparantie en vereenvoudiging ten goede zou moeten komen.

Hierna worden de belangrijkste vereenvoudigingen kort toegelicht.

Afschaffing verzoek tot ontheffing MER

De mogelijkheid om een gemotiveerd verzoek tot ontheffing van de MER-plicht in te dienen voor de categorieën van projecten die zijn opgenomen in de huidige bijlage II bij het MER-besluit[4] verdwijnt. Die categorieën van projecten worden opgenomen in een nieuwe bijlage II bij het MER-besluit, samen met de categorieën projecten die voorheen in bijlage III opgenomen waren. Voor de projecten in de nieuwe bijlage II zal voortaan minstens een MER-screening moeten gebeuren.

De categorieën van projecten die in bijlage I bij het MER-besluit opgenomen zijn, blijven behouden. Die projecten moeten altijd aan een volwaardige MER onderworpen worden.

Ook voor plannen en programma’s wordt het verzoek tot ontheffing van de MER-plicht afgeschaft.

Vereenvoudigd screeningsproces

De Vlaamse Regering wil de MER-screening omvormen tot een snelle en eenvoudige screening om na te gaan of er mogelijk aanzienlijke milieueffecten zijn. Van zodra uit dat beperkt onderzoek zou blijken dat dat het geval is, moet een volwaardige MER opgemaakt worden. Een vergunningsaanvrager zal in een MER-screeningsnota dus niet meer moeten aantonen dat er géén aanzienlijke milieueffecten te verwachten zijn.

In toekomstig artikel 4.3.6, §4 DABM wordt voortaan de minimale inhoud van de MER-screening bepaald. Dat artikel luidt als volgt: 

Ҥ4. De screening, vermeld in paragraaf 1, bevat ten minste de volgende elementen:
1° een beschrijving en verduidelijking van het voorgenomen project met in het bijzonder:
  a) een beschrijving van de fysieke kenmerken van het hele project en, als dat relevant is, van sloopwerken;

  b) een beschrijving van de locatie van het project met bijzondere aandacht voor de kwetsbaarheid van het milieu in de gebieden waarop het project een invloed kan hebben;
2° een beschrijving van de mogelijk aanzienlijke milieueffecten van het voorgenomen project;
3° als er informatie over deze effecten beschikbaar is: een beschrijving van de mogelijk aanzienlijke milieueffecten van het voorgenomen project ten gevolge van:
  a) de verwachte residuen en emissies en de productie van afvalstoffen, als dat van toepassing is;

  b) het gebruik van natuurlijke hulpbronnen, namelijk bodem, land, water en biodiversiteit;
4° in voorkomend geval een beschrijving van de kenmerken van het voorgenomen project of van de geplande maatregelen om te vermijden of te voorkomen wat anders wellicht aanzienlijke milieueffecten zouden zijn geweest.”

Een gerichte scoping

In het nieuwe MER-decreet van 17 mei 2004 wordt in vergelijking met de oude regelgeving heel wat meer aandacht besteedt aan de zogenaamde ‘scoping’. De scoping wordt voortaan opgenomen als officieel onderdeel in het milieubeoordelingsproces. Scoping is het vastleggen van de omvang en diepgang van het te voeren milieuonderzoek. Tijdens de scoping worden de belangrijkste milieuthema’s en -effecten geïdentificeerd en onderscheiden van andere, minder relevante thema’s.[5] Verschillende actoren zullen de vergunningsaanvrager bijstaan in die scoping, zoals het expertisecentrum (infra), de erkende MER-coördinatoren en -deskundigen, adviesinstanties, en bevoegde overheden. De bedoeling van de scoping is dat voornamelijk de aanzienlijke milieueffecten besproken worden in het MER-rapport.

Inzet op gedeelde verantwoordelijkheid, kennisdeling, en digitalisering

Naast een vereenvoudiging van de regelgeving, wordt ingezet op kennisdeling, gedeelde verantwoordelijkheid, en digitalisering om een kwalitatieve MER te garanderen.

Oprichting van een Vlaams expertisecentrum milieueffectrapportage (VECM)

Zo wordt vooreerst een nieuw Vlaams expertisecentrum milieueffectrapportage opgericht dat dienst moet doen als basis en hefboom voor de kwaliteit en de praktijk van milieueffectrapportage in Vlaanderen. Het VECM moet instaan voor adviesverlening, informatieverstrekking, praktijkgerichte kennis en (digitale) dienstverlening in het milieueffectrapportage-proces.[6]  

De vergunningsaanvrager kan onder meer advies vragen aan het VECM over het ontwerp van screening en over de scoping. Het VECM geeft hoe dan ook advies over het uiteindelijke MER-rapport, dat ze goed- of afkeurt.

Gedeeld eigenaarschap

‘Gedeeld eigenaarschap’ verwijst naar een vernieuwde aanpak waarbij verschillende actoren samen verantwoordelijkheid opnemen voor de kwaliteit, uitvoering en doorvertaling van de MER. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de erkende MER-coördinatoren en -deskundigen en de initiatiefnemer. Het is daarnaast de bedoeling dat adviesverlenende instanties niet meer louter zullen beoordelen, maar ook actief meewerken aan een verbetering van kennis en kwaliteit. Het VECM neemt binnen het gedeeld eigenaarschap een overkoepelende rol op.

Het gedeeld eigenaarschap start reeds bij de adviesverlening over de scoping (supra).

Digitale ondersteuning

Er zullen verschillende digitale tools ontwikkeld worden om onder meer vergunningsaanvragers te ondersteunen in het uitvoeren van de milieueffectrapportage:

Heeft u vragen over deze materie? Aarzel dan zeker niet onze experten ter zake te contacteren. Zij helpen u met plezier verder.

[1] Besluit van de Vlaamse Regering tot uitvoering van titel IV van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, wat betreft de milieueffectrapportage

[2] Decreet tot wijziging van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid en diverse andere decreten, wat betreft de milieurapportage

[3] Bisnota aan de Vlaamse Regering betreffende het voorontwerp van het besluit van de Vlaamse Regering tot uitvoering van titel IV van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, wat betreft de milieueffectrapportage

[4] Besluit van 10 december 2004 van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage

[5] https://www.milieuinfo.be/confluence/display/MRMG/Scoping+-+de+basis

[6] De Vlaamse Regering keurde op 22 december 2023 de visienota over het VECM met een beschrijving van de rollen en taken weggelegd voor het VECM goed.

Vlaamse Regering stelt nieuw klimaatplan voor

Na lang onderhandelen kwam de Vlaamse Regering onder het motto “haalbaar en betaalbaar”, afgelopen weekend naar buiten met een nieuw klimaatplan[1].

In het Regeerakkoord van 30 september 2024 omschreef de Vlaamse Regering de klimaatverandering als “een grote uitdaging, maar tegelijkertijd ook een opportuniteit”. De inhoud van dit Regeerakkoord namen we reeds begin oktober onder de loep (“Wat zegt het nieuw Vlaams Regeerakkoord over milieu, klimaat en energie?”). Een deel van de speerpunten dat toen reeds aan bod kwamen, zien we nu gereflecteerd in het klimaatplan, dat uitvoering geeft aan het Regeerakkoord. In deze bijdrage gaan we dan ook dieper in op de specifieke maatregelen en basisprincipes die met het klimaatplan vooropgesteld worden.

Net zoals in het Regeerakkoord staat ook met het klimaatplan de ambitie centraal om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 40% (of 30,9196 megaton) te verminderen ten opzichte van het referentiejaar 2005. Uit de prognose die voortvloeit uit het laatste voortgangsrapport[2] van februari 2025 bleek evenwel dat Vlaanderen zonder bijkomende maatregelen zou stranden op een percentage van 34,9% in 2030. Bijgevolg lanceert de Vlaamse Regering nu bijkomende maatregelen, waarbij wordt ingezet op verschillende fronten, die we hieronder per sector bespreken.

  1. 1. Transport en mobiliteit

In de categorie transport en mobiliteit stelt de Vlaamse Regering de grootste cluster maatregelen voor, met name een 9-tal. Samen zouden deze moeten leiden tot een reductie van 0,562%.

In uitvoering van de EU-tolrichtlijn zullen de minister van Financiën en de minister van Mobiliteit ten laatste op 1 januari 2026 het proces opstarten om een kilometerheffing voor zware vracht te implementeren. Verder zal de minister van Mobiliteit 500 extra vrachtwagens financieren om micro-ondernemingen te ondersteunen bij de energieomslag.

Voor vrachtvervoer in het algemeen wordt voorgesteld de regelgeving voor lange en zware voertuigen aan te passen, waarbij extra massa en lengte toegelaten wordt voor elektrische vrachtwagens.

Een vierde maatregel betreft transportmaatregelen in het kader van het sociaal klimaatplan, die uiteenvallen in 4 submaatregelen: investeringen in fietsinfrastructuur, versterking van openbaar vervoer in vervoersarme regio’s, aanpakken van blinde vlekken waar vervoersnood het hoogst is en vervoer op maat. Eveneens wordt geïnvesteerd in walstroom voor de binnenvaart.

Voor particulieren bestaat de belangrijkste mobiliteitsmaatregel uit het voorstel van de minister van Mobiliteit om een uniforme batterijcheck (als onderdeel van de CarPass) in te voeren voor tweedehands elektrische wagens, waardoor de aankoop van deze voertuigen gestimuleerd wordt. Verder zou eind 2025 ook een Masterplan Fiets opgeleverd worden, dat woon-werkverkeer met de fiets moet stimuleren.

Met steden en gemeenten en in samenwerking met de transportsector zal ingezet worden op stedelijke logistiek, waarbij steden en gemeenten beloond kunnen worden wanneer zij aandacht besteden aan verkeersveiligheid en emissiereductie.

Tot slot beoogt een laatste transportmaatregel, in afwachting van een doorgedreven elektrificatie, de bijmenging van geavanceerde biobrandstoffen. Deze maatregel kadert eveneens in een ruimere Europese context, met name de Hernieuwbare Energierichtlijn.

  1. 2. Gebouwen

Met betrekking tot gebouwen zet de minister van Wonen in op een verhoogde renovatiegraad, die moet leiden tot een bijkomende vermindering van 0,03%. Concreet gaat het over de volgende maatregelen:

  1. 3. Landbouw

De bijdrage vanuit de landbouwsector wordt geschat op een reductie van 0,845%. De minister van Landbouw zet daarbij in op een 5-tal maatregelen. In eerste instantie zal de minister het gebruik van pocketvergisters[3] stimuleren, alsook de toepassing van dagontmesting[4].

Algemeen zal voor de landbouwsector een keuzepakket aan klimaatmaatregelen opgesteld worden. Landbouwers zullen daarbij een keuze kunnen maken aangaande de maatregelen die zij willen toepassen. Deze keuze is verplicht, maar de cijfers die vooropgesteld worden, zijn richtinggevend en dus niet dwingend.

Tot slot wordt met het klimaatplan ook geïnvesteerd in glastuinbouw en wordt een uitbreiding van bestaande klimaatscans ingevoerd, alsook een verhoogde toepassing van compost.

  1. 4. ESR-industrie

De ESR-industrie (de niet-ETS-sector, die het voorwerp uitmaakt van de Effort Sharing Regulation) dient een bijdrage te leveren van een vermindering van uitstoot met 0,137%. Dit zou het resultaat moeten zijn van de volgende maatregelen:

  1. 5. Afval

Voor de afvalsector zal een hervorming van de afvalheffing worden doorgevoerd met als doel recyclage structureel interessanter te maken dan verbranden of storten. Dit zou een uitstootreductie van 0,07% met zich moeten meebrengen.

  1. 6. Overkoepelende maatregelen

Los van de sectorspecifieke maatregelen zet de Vlaamse Regering met het klimaatplan ten slotte nog in op 2 grote pakketten aan maatregelen: de Fit for 55-maatregelen en een Vlaamse taks shift.

Fit for 55-maatregelen

Ook deze maatregelen kennen hun oorsprong in het Europese kader. De Vlaamse Regering voorziet in de omzetting van het Energy Performance of Buildings Directive (Richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen richtlijn), die gepaard gaat met het stimuleren van de installatie van warmtepompen. Daarnaast zal ook de verplichting om energie-audits uit te breiden naar vergroening nageleefd worden. Hiermee wordt het potentieel voor kostenefficiënt gebruik in kaart gebracht. Samen zouden deze maatregelen 0,14% uitstootvermindering teweegbrengen.

Vlaamse taks shift

Tot slot, zal de Vlaamse Regering een belastingverschuiving doorvoeren die betrekking heeft op gebouwen, transport en de ESR-industrie en die moet leiden tot een bijkomende reductie van 0,82%. Concreet zal meer dan 360 miljoen euro aan belastingen niet langer van de elektriciteitsfacturen zal komen, maar van de fossiele brandstoffen. Op die manier zou er een stimulans gecreëerd worden om meer te elektrificeren, onder andere door het gebruik van elektrische wagens, e-boilers en warmtepompen. Er wordt daarbij gestreefd naar een netto-operatie voor gezinnen met een gemiddeld gebruik van elektriciteit en aardgas of stookolie.

  1. 7. Conclusie

Met het nieuwe klimaatplan voert de Vlaamse Regering een resem aan maatregelen in die er samen voor moeten zorgen dat Vlaanderen alsnog de doelstelling van een broeikasgasemissiereductie van 40% aan tegen 2030 moet behalen. Dit kan alleen indien deze maatregelen sluitend worden ingevuld en worden strikt uitgevoerd.

Op dit moment van deze bijdrage werd de aanpassing van het klimaatplan nog niet opgenomen in een geactualiseerde versie van het Vlaams Energie- en Klimaatplan, maar werd wel reeds een conceptnota gepubliceerd.

Xirius volgt de verdere ontwikkelingen uiteraard op de voet en, zoals steeds, zijn wij vanzelfsprekend beschikbaar voor vragen of adviesnoden die betrekking hebben op deze thematiek.

[1] De conceptnota aan de Vlaamse Regering is beschikbaar via de volgende link: https://themis.vlaanderen.be/files/94b61fb0-58f9-11f0-a08a-ed399b8daf27/download?name=VR%202025%200407%20MED.0272-1%20Actualisatie%20VEKP%20-%20mededeling.pdf&content-disposition=inline.

[2] Dergelijk rapport wordt jaarlijks opgesteld door de Vlaamse Regering, waarbij ze de effectiviteit van het Vlaams Energie en Klimaatplan evalueert in het licht van de beoogde emissiereducties.

[3] Met pocketvergisting (d.m.v. een biogasinstallatie) worden eigen biomassastromen, zoals mest, vergist door het landbouwbedrijf in kwestie, waarbij hernieuwbare energie geproduceerd wordt.

[4] Dagontmesting houdt in dat mest automatisch en dagelijks uit stallen worden verwijderd waardoor minder broeikasgassen vrijkomen. Deze mest kan op zijn beurt gebruikt worden voor pocketvergisting.

Marchés publics allotis : une même référence pour plusieurs lots ? Le Conseil d’Etat dit non

Contexte

Dans le cadre d’un marché public passé en secteurs spéciaux et portant sur l’entretien des abords de bâtiments, l’entité adjudicatrice a subdivisé les prestations en trois lots correspondant chacun à une zone géographique distincte. Chaque lot portait sur des prestations similaires telles que le débroussaillage, la plantation, la tonte et la taille.

Par ailleurs, un critère de sélection imposait la présentation d’un minimum de trois références par lot. Lorsqu’un soumissionnaire proposait une offre pour plusieurs lots, le nombre de références exigé était cumulé : trois références pour un lot, six pour deux lots, et neuf pour les trois lots.

Alors qu’il avait présenté l’offre économiquement la plus avantageuse pour les lots 1 et 2, un soumissionnaire ne s’est toutefois vu attribuer que le lot 1 dès lors que l’entité adjudicatrice a constaté que seules trois références étaient jointes à son offre.

Le soumissionnaire en question estimait cependant que les références produites devaient suffire pour démontrer sa capacité à exécuter des travaux similaires sur plusieurs lots de sorte qu’il a saisi le Conseil d’Etat en vue d’obtenir la suspension de l’exécution de la décision d’attribution du lot 2 à un concurrent.

Appréciation du Conseil d’Etat : la validité du critère cumulatif

Aux termes d’un arrêt n° 263.286 du 13 mai 2025[1], le Conseil d’Etat a rejeté les arguments du soumissionnaire non sélectionné et confirmé la validité du cumul des références imposée par le cahier spécial des charges.

Voici les principaux enseignements de cet arrêt :

Sur le caractère cumulatif du critère de sélection

Sur l’argument du caractère disproportionné du critère de sélection

Conclusion

Par son arrêt du 13 mai 2025, le Conseil d’Etat valide donc la pratique consistant à exiger un nombre cumulé de références dans les marchés publics allotis lorsque cette exigence est justifiée par les besoins du marché et reste proportionnée. Cette décision conforte les adjudicateurs dans leur faculté de s’assurer que les titulaires de plusieurs lots disposent bien des ressources nécessaires pour en assurer l’exécution simultanée.

[1] C.E., arrêt n° 263.286 du 13 mai 2025, SA BOIS ET TRAVAUX.

Grondwettelijk Hof vernietigt Vlaams ontslagdecreet

Het Grondwettelijk Hof heeft zonet het volledig Vlaams decreet van 16 juni 2023 dat de ontslagregeling voor statutaire personeelsleden van de provinciale en de lokale besturen wijzigt, vernietigd.

Het Hof acht met name het feit dat, wanneer het arbeidsgerecht oordeelt dat het bestuur de statutaire tewerkstelling op onrechtmatige wijze heeft beëindigd, het betrokken personeelslid enkel aanspraak kan maken op een schadevergoeding, zonder dat het bestuur ertoe verplicht is om het personeelslid te re-integreren in zijn vroegere functie, in strijd met de grondwettelijke standstill-verplichting.

Aangezien de verschillende aspecten van de ontslagregeling, volgens het Hof, evenwel een onlosmakelijk geheel vormen, vernietigt het Hof het gehele decreet van 16 juni 2023.

Het arrest van het Hof heeft aanzienlijke gevolgen inzake het ontslag van lokaal statutair overheidspersoneel.

De gevolgen van het vernietigde decreet worden wel gehandhaafd tot de datum van uitspraak van het arrest.

Persbericht arrest 85-2025Downloaden

La confidentialité des prix unitaires : éclairages récents du Conseil d’Etat

1.

A la suite de l’attribution d’un marché public de travaux, un soumissionnaire évincé a saisi le Conseil d’Etat, faisant valoir, entre autres, que les prix proposés par l’attributaire seraient anormaux.

Dans le cadre de son recours, le soumissionnaire concerné a sollicité la levée de la confidentialité des prix unitaires proposés par l’attributaire pour 67 postes au sujet desquels le pouvoir adjudicateur avait relevé d’importants écarts de prix entre les soumissionnaires. Selon ce soumissionnaire, le pouvoir adjudicateur n’expliquerait pas en quoi ces prix seraient des données protégées par le secret d’affaires. Il estime, du reste, que la levée de la confidentialité serait nécessaire puisque le recours dénonce notamment l’anormalité des prix de l’attributaire du marché.

2.

Aux termes d’un arrêt n° 263.043 du 23 avril 2025[1], le Conseil d’Etat a tout d’abord souligné que ce n’est que lorsqu’un secret d’affaires est en jeu que l’instance de recours est tenue de procéder à la mise en balance du droit au respect du secret d’affaires avec les exigences du droit au procès équitable conformément à l’article 26 de la loi du 17 juin 2013.

Dans le cas présent, le Conseil d’Etat a rappelé que les prix unitaires d’un concurrent constituent, en principe, des données couvertes par le secret d’affaires[2] et doivent être protégés par la confidentialité. Ce secret d’affaires doit toutefois être mis en balance avec les exigences liées au respect du procès équitable.

Dans le cadre de cette mise en balance, le Conseil d’Etat a estimé que la divulgation des prix unitaires de l’attributaire du marché entrainerait une atteinte manifeste à son droit au respect du secret d’affaires, les prix pratiqués dans de tels marchés étant déterminants sur le plan concurrentiel. Il a ainsi considéré que « ce constat justifie que ces données restent confidentielles ». Par ailleurs, le Conseil d’Etat a jugé que l’atteinte éventuelle aux droits de la défense était suffisamment compensée par le contrôle des pièces confidentielles effectué par ses soins, ce qui l’a conduit à conclure que la protection du secret d’affaires l’emporte sur les principes du contradictoire et du procès équitable.

3.

Cet arrêt du Conseil d’Etat apporte donc un éclairage utile sur la portée de la confidentialité applicable aux prix unitaires contenus dans l’offre d’un soumissionnaire. Il ressort en effet de la décision commentée que, dès lors que ces prix constituent un élément déterminant d’un point de vue concurrentiel — ce qui est généralement le cas — leur protection au titre du secret d’affaires suffit à justifier le maintien de leur confidentialité.

Bien que l’instance de recours soit tenue, en vertu de l’article 26 de la loi du 17 juin 2013 relative à la motivation, à l’information et aux voies de recours en matière de marchés publics, de certains marchés de travaux, de fournitures et de services et de concessions, d’opérer une mise en balance entre le droit au respect du secret d’affaires et les exigences du droit à un procès équitable, force est de constater qu’en ce qui concerne les prix unitaires, le Conseil d’Etat semble rapidement trancher en faveur du respect du secret d’affaires.

Dès lors il paraît raisonnable de conclure, à la lumière des enseignements de cette décision, que les prix unitaires figurant dans une offre demeurent — sauf circonstance exceptionnelle — couverts par la confidentialité, y compris lorsque le recours porte sur l’éventuelle anormalité des prix de l’attributaire du marché.

[1] C.E., arrêt n° 263.043 du 23 avril 2025, SA ÉLECTROTECHNIQUE ET MÉCANIQUE PUTMAN FRÈRES.

[2] Dans cette affaire, la partie requérante soutenait qu’il ne pouvait être question de secret d’affaires, faisant valoir notamment que les prix remis par les soumissionnaires étaient désormais obsolètes et ne présentaient plus aucun intérêt commercial. Le Conseil d’Etat a toutefois considéré que cette affirmation n’était pas démontrée par la requérante.

The VEG Report “VAT after Vida”:  neutrality and broadening of the VAT base

The VAT Expert Group report “VAT after Vida” puts forward many suggestions discussed for years by practitioners on how to improve the functioning of the EU VAT system and, among others, the neutrality of the EU VAT and the extension of the VAT base. The present contribution  places these concepts in their context i.e. (i)  indirect taxes, in a common market and pursuing objectives of economic efficiency,  (ii) the origin of limitations of the VAT taxable base and the collection of taxes attributed  partly or totally to supranational institutions, (iii) the  consequences of the limitations of the VAT taxable base and (iv) the possible alternatives, even if VAT is not  adapted to some activities such as the digital economy and the financial services. It is suggested that the introduction of indirect taxes pursuing specific objectives such as green or digital taxes should, to a certain extent, be combined with VAT to ensure technological neutrality and absence of distortion of competition in the internal market. And the revenues of such new taxes could possibly be directly attributed to the European institutions, like it is already the case for customs duties. 

  1. 1.VAT Neutrality in its context

As level playing field, the VAT Expert Group Report (hereafter VEG Report) considers that the VAT system must guarantee equal treatment for domestic and foreign taxable persons, and also for those operating in the traditional and the digital economies. The same facts patterns must be treated in the same way for VAT purposes. VAT should not have any influence on and should not drive business decisions[1].

And indeed, the EU VAT system is characterized by  (i) non taxation of production, (ii) in an internal market that in the case of Europe is composed of sovereign states. Neutrality is a particular concept only applicable to EU VAT and it is not the necessarily the objective of other indirect taxes that may be designed to influence the decisions of the producers or of the consumers. But, at the same time, this absence of neutrality on business and consumers decisions should comply with the General Principle of Non-Discrimination of the producers and distributors, as well with competition in the internal market.

  1. 1.1.Neutrality is non taxation of production of goods and services

According to article 1(2) of the Directive 2006/112/EC[2] , VAT is a general consumption tax. But as observed by the VEG Report, VAT is not able to tax every consumption in the context of digital economies. And VAT never intended, nor can tax every kind of consumption, such as for example household work, own home improvement, etc. From the context, it appears that “taxation of consumption” mentioned in the VAT Directive is an imperfect legal wording of the “non taxation of production” intended by the EU Legislature.  

The so-called “Value Added Tax”[3] is one of the indirect taxes (like customs duties, excises or transfer taxes, etc.)[4] on supplies and on international movements of goods and on services[5].Taxes are called “indirect” when they are passed on the acquirers or on the importers. They have an immediate impact on the prices and therefore on the purchase decisions of both the consumers and the producers.  Most of the indirect taxes are collected at a single stage of the chain of production or commercialization process.  But since the World War I in the beginning of the 20th century, the European Countries had adopted multistage transfer taxes levied on each transaction.

The distinction direct v. indirect taxes is based on a decision of the Legislature to levy such taxes by the suppliers and to pass them to the acquirers. Such distinction has major political and economic consequences. Direct taxes are taken from an individual’s or companies’ earnings and they are calculated on the paying capacity and not on the expenditures of taxpayers. Therefore, direct taxes are associated with the idea of “social justice” while indirect taxes based on prices and passed on purchasers are considered, according to a common acceptance, as “socially regressive”. According to articles III and XVI of the GATT Agreement of 1947, a compensation at the borders is only allowed for indirect taxes i.e. indirect taxes incurred in a country may be refunded at the time of exports and levied on imports in another country.

It is not because indirect taxes are passed on the purchasers or on the importers that they are, by their nature, neutral on business and consumers decisions: customs duties are tools to protect the national production, or in the case of the EU, the EU production. Excises intend to discourage the consumption or the use of certain specific categories of goods. Such lack of neutrality is deliberately intended by the Legislature, and it should be distinguished from unintended lack of neutrality. The transfer taxes on each transaction as adopted by many European countries since World War I had unintended consequence because they were  an incentive to vertical integration of the chains of production:  business deliberately reduced the level of taxes at consumer level by limiting the number of the transaction subject to transfer taxes[6]. But at the same time, this incentive to integration was preventing specialisation, overtaxing investments and making more difficult mergers and acquisitions. Such taxes impacted the information contained in the price mechanism and led to “epidemy of erroneous economic decisions”.

In 1954, the OEEC (that will become the OECD in 1957) launched a study on the turnover taxes in Europe and their impact on productivity.[7] This report contained (i) a theoretical analysis of various turnover tax systems, (ii) an economic analyse of these systems in the light of  productivity, (iii) a detailed description of the turnover tax systems applicable at that time in most European countries and (iv) a description of all the possible indirect tax systems: Multiple Stage Tax,  Multiple Special Taxes,  Single General taxes, retail, wholesale, production or raw materials, and  Value Added Tax, (but more simple than the French TVA introduced in 1954).

According to this OECC report, neutrality on business and consumers decisions, as well minimal friction costs on production are best attained by a sales tax, because it is levied at the closets stage immediate prior the final consumer. Therefore, sales taxes do not distort the information contained in the prices both during the process of production and at the time of the acquisition of goods and services by consumers. Unfortunately, Sales Tax or Purchase taxes put a high pressure on the retailers because the high incentive to cheat and they are difficult to monitor by the tax authorities because of the large number of persons liable of the payment of such taxes. Therefore, in practice, the rate of such taxes can never exceed 7 to 8%[8] . In a VAT system, at the stage of retail, the benefit of fraud is mainly limited, except to some categories of services because most of the final tax has already been collected during the previous stages of production, and therefore such input taxes are only deductible as far as the retailers can bring evidence that the VAT has been levied in the relation with the final consumer. From a tax authority perspective, a VAT system allows to collect an higher amount of taxes with less efforts and to concentrate the audits on weak points i.e. imports, exports and retail. Indeed, as far as the chain of VAT collection /deduction is not broken before the retail stage, VAT is a self-monitored system before the stage of consumption, even in absence of any sophisticated technology. This is the reason why VAT has been adopted by most of the countries of the world in a few decades.

  1. 1.2.Neutrality and Equality in an internal market

In the years 1950’s, in addition to their transfer taxes distorting the price mechanism and hampering an optimal allocation of scarce resources, the Europeans were struggling with small national markets, the lack of competition and the customs duties. In 1951, six countries decided to integrate their national coal and steel industries into a single common market based on the principle of supranationalism (European Coal and Steel Community (ECSC)[9].  By the Treaty of Rome in 1957, they extended such “common market” to all goods and services, capital and peoples, without trade barriers such as customs duties and similar obstacles. It was based on a Customs Union[10].For duties on imports from third countries, it was easy to envisage a Customs Union with identical rules, the customs duties revenues being attributed to the supranational institutions. For the other indirect taxes, there was a conceptual problem because the person liable of the payment of the tax (the supplier or taxable person) is not the one supporting the tax (the customer). It was not easy to create a system to collect such taxes when the supplier and his customer were established in two different countries: the difficulty was to transfer without delay  taxes collected by the taxpayer or person liable of the tax to the tax authorities of another country entitled to receive such revenue they have not collected. This had complex practical consequences but also political consequences because the country collecting the tax is in strong position to impose its view. In addition, the fact that the country collecting the tax was not the one entitled to receive it was inevitably leading to bias in favor of the country where the collection is taking place… The issue is not so much which country is finally entitled to receive such taxes (it is always the country where the purchaser is established), but rather  the reliability and the speed of such transfers from one country to another one.

The debate has been concentrated on two alternatives: (i) taxation in the “country of origin “(i.e. taxes are collected in one country and transferred to another), (ii) taxation in the “country of destination” (taxes are collected by the country entitled to receive it, but there is an exemption on export).  Other  systems that would possibly be more efficient and less costly to implement  by business have only  been examined by the literature. [11]

For decades, taxation in the “Country of Origin” under the control of supranational institutions has been envisaged as the only way to organize collection of indirect taxes in a common market[12]. The only way proposed by the European Commission to collect indirect taxes such as VAT and excises was that the supplier would collect the tax according to the rates and procedures in his Member State, and that the European Commission would redistribute the taxes between the different Member States [13].  This is more than an historical anecdote because it had a deep influence on the proposals submitted by the European Commission on indirect taxes[14]. The objective of abolition of taxation on imports and detaxation of exports and its replacement by the taxation in the Country of origin is included in the text of the EU VAT Directives[15] and in their structure[16], even if this objective has been officially abandoned by the European Commission in 2011[17], but introduced by the One Stop Shop mechanism.[18]

The first clash between the partisans of the taxation in the “Country of Origin” and those of the taxation in the  “Country of Destination” happened in 1953. The ‘steel provisions’ of the ECSC Treaty were planned to enter into force in February 1953. The German steel producers argued that all general taxes, both direct and indirect taxes (at a rate of 5 % in Germany at that time), should be considered as ‘location costs’ affecting competition in the common market. In their view, a compensation at the borders of indirect taxes was contrary to the concept of a common market.[19]  France, where the taxe à la production was imposed at the rate of 15%, was (of course) in favour of the compensation system like for international trade, according to the procedures laid down by Articles III and XVI of the GATT Agreement of 1947. The dispute was settled on the basis of the Tinbergen Report, drawn up by a group of experts commissioned by the High Authority of the ECSC to elucidate the underlying economic aspects of the dispute. The experts pronounced in favour of maintaining the compensation at the border for the turnover tax on the final transactions because the compensation concerned only a few products.[20]

Despite this, there was consensus on the fact that in each country where a supply took place, the producers should be treated equally, whatever their nationality or their place of establishment. In the early 1960’s,  VAT appeared to be the most suitable tax in order to meet such objectives and it  offered major advantages.
First, VAT (and EU indirect taxes others than customs) combined the characteristics of national trade (ie equal treatment between producers whatever their place of establishment in the internal market) and of international trade (refund of indirect taxes on exports and taxation on imports).  This was protecting the sovereignty of Member States and allowed minimal changes to the existing procedures to collect such taxes.

Second, VAT was allowing to put an end to the permanent disputes caused by the determination of the amount of national transfer taxes to refund on exports and the taxation of imports[21]. Indeed, in a VAT system, the exact amount of taxes on each transaction is known and it is impossible to grant state aides on exports and overtax imports prohibited by the European Treaties.
Third, contrary to other indirect taxes, VAT applies to all exchanges (or supplies/economic activity) by a business. Although VAT is collected at each stage of distribution and commercialization, until the retail level, it allows that the same tax applies to the same price at consumer level, as far as the right of deduction in the whole chain of production and commercialization is complete. This is the “technological neutrality” or absence of impact of VAT on the methods of production and on the business organisation.

According to the preamble 7 of the VAT Directive, neutrality means that similar goods and services bear the same tax burden, whatever the length of the production and distribution chain. And from the context of the Directive, it appears that the chain of production and of distribution is not located in one country. But in this common market composed of different states, the right of deduction of input VAT was not – and it is still not – harmonized in the different Member States. Neutrality is impacted by the right of deduction during the whole process of production and commercialization that takes place in various countries (verticality of the neutrality). Therefore, it is technically impossible that comparable goods and services produced in various countries support exactly the same percentage of tax at the retail stage, even if at the retail stage, in each country,  the suppliers are treated exactly on the same way as other suppliers supplying similar or identical goods for the same price (horizontality of the non-discrimination). [22]  Despite  a strict application of the General Principle of Non-Discrimination, the percentage of taxes supported by the consumer cannot be exactly the same because the right of deduction is not the same in all the EU Member States, due to the express decisions of the Council allowing derogations to the Member  States. And an express decision of the EU Council prevails on the General Principles of EU Law.

Therefore, it is logical that the Court of justice decides that conceptually Non-Discrimination is a Principle of EU law that can sometimes prevail on the text of a national or even sometimes of an EU legal provision, while neutrality is only a principle of interpretation not having the same force[23], because the existence of explicit decisions of the EU Council.

Over the years and following the establishment of an internal market, the way in which VAT is collected has increasingly appeared to be obstacles equivalent to customs barriers and even more unpredictable and costly than customs procedures. But this will be the subject of a future study.

2. The VAT base and it’s limitations

The VEG Report suggests a broadening to the taxable base by various means such as  the elimination of VAT exemptions, derogations, options and standstill clauses applied by Member States, special VAT schemes and multiple VAT rates structures[24].

 And indeed, neutrality is directly impacted by the scope of the VAT base because, as a rule, without taxation there is no deduction of the upstream tax (except with international transactions). In addition, at the same time, for a particular transaction, there is no link between taxation (and the right of deduction related to) in the Member State where the supplier is established and a possible exemption in the Member State where the customer is established[25].

There are various types of schemes in the chain of production that have an impact on the percentage of the tax supported at consumer’s level:

VAT exemptions on intra-EU supplies have not direct impact on the VAT neutrality. However, such exemptions with right of deduction of input VAT break the chain of deduction at a critical point (the change of authorities monitoring the transactions), and therefore they weaken the mechanism of control of the VAT and indirectly the neutrality of the VAT system.

It is important to remember the reasons why the Council has adopted provisions that today create problems.

2.1. VAT exemptions in favour of the public interest

The current list of VAT exemptions in articles 132 to 134 of the VAT Directive is  a consolidated version of the exemptions existing in the early 1970’s  in the majority of the EU Member States at that time[26]. Contrary to what happened before the adoption of the First and Second VAT Directive[27], at the time of the adoption of the Sixth VAT Directive and later, there has been little discussions about the consequences of VAT exemptions. The current situation is the consequence of the requirement of the European Parliament in 1962 to introduce immediately a full VAT system[28]. The Parliament feared that if the VAT system would have been introduced in two stages, as proposed by the European Commission[29], a VAT system would never be fully implemented and this would have damaged the European economy. Therefore, the Parliament suggested to give total freedom to Member States (taxation, exemptions, out of the VAT scope) for the transactions having at that time no impact on international transactions i.e., at that time, on the internal market. According to the system adopted in 1967 (second VAT Directive), only a specific list of transactions was taxable[30], while the others were either “out of the VAT scope”, VAT exempt or taxable. The current list of exemptions has been exclusively designed to determine “a uniform base of assessment” for the collection of the own resources to be transferred by the Member States to the European Institutions[31]. As it appears from the Historical Archives, the Member States willing to make an exception had only to pay an additional contribution to the EU budget.
But from the fact that these exemptions concern labour intensive activities that are frequently funded by subsidies, requiring at that time little investments or outsourcing, it appears that these exemptions had been carefully designed by the Member States with a view to encouraging investment and reducing the cost of labour required to produce services supplied in the public interest at that time.

2.2. Priority to neutrality on investments

The particular scheme of bodies “governed by public law”  is extremely complex because it is a combination of transactions taxable (generally where investments are necessary)[32], out of the VAT scope and VAT exempt (even if the distinction between these two categories depends from options to be left by Member States).

According to the archives of the negotiation of the Sixth VAT Directive, the French delegation feared that if traditional activities of public bodies would be subject to VAT, the price paid by the users of these services would increase and local authorities would be subject to tax inspection (!), an operation which would be difficult both technically and politically.[33] But from the content of the scheme and in particular the Annex I of the VAT Directive, it appears that the  objective was to allow as much as possible the deduction of VAT on investments.

By their nature, immovable property transactions have in general no impact on the internal market. Like for the public bodies, the transactions requiring substantial material investments are taxable and therefore allow a right of deduction of input VAT. But the fight against abusive practices and fraud that would have made too invasive the investigation by the tax authorities has probably guided the decisions of the Legislature to exempt some immovable property transactions. [34]

2.3. Absence of harmonisation of taxable base in an European context

It is inherent to a process of negotiation that one of the parties agrees to give up is veto right in exchange of a temporary exception or that the majority gives up to the views of the minority to adopt at least a uniform treatment at EU level. The VAT Directive contains provisions such as option to tax or supplies as defined by Member States or “may provisions” that may imply an extension or a limitation of the taxable base.

There are various types of transitional measures. Some Member States may continue:

Another source of absence of harmonisation is the unequal application by the Member States of minutes of the Council of Ministers at the time of the adoption of the Sixth VAT Directive[38] or possibly at the time of more recent VAT Directives.

Such temporary derogations are strictly interpreted[39], even when they lead to discriminations between suppliers and when they have an impact on the amount of taxes supported by the consumer (absence of neutrality).

Option to tax services (with full right of deduction) whose place of supply is in another Member State where they are exempted and consumed is a type of derogation paving the way to non-taxation and distortions of competition.

2.4. Difficulty to determine the taxable base

Transactions on Banking, Insurance and Gambling services concern money i.e. that the price (money) and the service (money) supplied is of the same nature. They are remunerated by either a disclosed commission, or like in the case of credit, by undisclosed commissions. These services consist in contractual arrangements easy to modify and they are not protected by copyrights or know-how. Because these business consist in the negotiation of money, a disclosure of  percentage of VAT due would automatically disclose the   costs (including the risk) necessary to produce such supplies and would  render impossible any negotiation on  the prices of such services.[40] VAT is not adapted to such transactions, even if there is no difficulty to charge VAT on the commissions or on the gross margin[41] of transactions such as credit or insurance.

According to Maurice Lauré, the Banque de France rejected in the 1960’s the Commission’s proposal to charge VAT on banking services because it would have forced Banks to make a distinction between business and non-business[42].  But there is another explanation that seems to be much more convincing: the Banking sector wanted to include the financial services in the VAT system because it feared to be subject to special taxes. By including activities subject to VAT, banks hoped to be less sensitive to decisions specifically targeting their sector[43]. And over the time, this approach has been confirmed by a comparison between the banking and insurance sector: this latter is fully VAT exempt, but over the years it has been subject  to multiple national indirect taxes.

2.5. Non taxation Digital economy

The price of the consumption by final consumers may be exclusively supported by business collecting data about the preferences these consumers and therefore there is no taxation on the actual consumption. This is a business model successfully adopted by the “digital economy” allowing the producer to benefit of a full deduction of input VAT on services supplied for free to the final consumers. Indeed, the advertising services financing such free services are not for free. This is an extension the business models developed a long time ago by newspapers that were partly financed by advertisers and partly by the readers.  The services received from the consumers and the information that they freely communicate can hardly be qualified as a barter because a fundamental condition to charge VAT is missing ie the direct link between the supply of information by the consumers and the consumption of digital services by these consumers[44]. When a private individual consumes digital services, he allows the suppliers to use its personal data in order to refine their offer of what he wants. This individual is not business of supply of data and his position is not comparable to an immovable property owner letting a building.[45]

3. Consequence of limitation of the VAT taxable base

The objective of neutrality of tax on business and consumers decisions is particular to VAT. Other taxes are sometimes designed to influence the business and consumers decisions. But at the same time, all indirect taxes should not  create distortions of competition between producers of goods of the same nature and they should comply with the General Principle of non-discrimination, both at national and at EU level.

Distortion of competition

A first consequence of the limitation of the right of deduction of VAT during the production process[46] is that the same services do not support the same tax. An example are the insurance services when they are supplied by insurance brokers (fully VAT exempt). However, the same insurance services support less non-deductible VAT when they are distributed by banks, because the banking sector is partly VAT exempt and therefore may deduct a portion of VAT when distributing insurance services.

Taxation of investments

The consequence of VAT exemptions is the disallowance of the right of deduction by a producer of goods and services. Therefore, it means taxation of production or more precisely, taxation of investments. This is a disincentive to outsourcing[47]. This non deducted VAT is not necessarily attributed to the Country where the final consumption takes place, but rather where the producer is established[48].  

Concentration of activities in some Member States or migration of services outside the EU

But in an environment where there is a free movement of goods, services and capital, VAT exemptions have lead to other consequences. One may expect, and observe, that business migrate where they support low taxes on production (in particular corporate taxes, but also VAT) as far they do not support additional taxes in their relations with their consumers[49]. The distortive effects are increased by the fact that the internal market is composed of independent tax jurisdictions where some transactions benefit of a full right of deduction in the country of production and non-taxation in the country of consumption. For business, there is no difficulty to delocalize in an internal market, specially when corporate taxes and social security benefits are combined. In addition, if production of services are outsourced in third countries, there is no protection comparable to customs or anti-dumping duties for goods.

High costs of formalities, obstacle to modernisation and outsourcing and legal uncertainty

And when a producer cannot migrate, such as for the bodies governed by public law, it is observed that the most aggressive and complex tax planning structures are set up, many times with official approval of the tax authorities. This is not only motivated by VAT savings and it is mainly intending to reduce the statistics of the States and local entities budget deficit by methods that not appear in the state budgets, and therefore comply to with the requirements of the “Maastricht criteria”. Such agreements require to abide strict conditions that are sometimes difficult to meet. Such special structures are generally highly complex, require huge advisory fees, even if this does not offer a  legal certainty and renders very difficult any change the organisation of such entities and outsourcing. 

The fact that bodies governed by public law are “non-business” for VAT purposes has consequences on the place of supply of services to such organisations [50], but also on the  taxation of self-supplies with their own personnel, as well the different methods of right of deduction[51].

Barrier to cross-border activities

VAT is a serious obstacle for cultural, educational and scientific activities in another Member State because VAT exemptions are subject to different definitions and frequently depend from a recognition of the Member State of establishment. One may understand it when such transactions are partly or totally financed by public subsidies.

4. Alternative ways of broadening the taxable base and their limits

There may be multiple reasons to modify a tax system, but for indirect taxes there are only a few tools in order to improve the collection: taxation v. exemption; one or multiple rates; one or multiple points of levy of the tax; point of levy close or not of the customers; attribution of the tax to Member-States or to the European institutions.

4.1. Taxation

Charge VAT  at standard rate on transactions that are currently VAT exempt is one of the possible alternatives. But because of the increase of the costs for the consumers and the increase of the formalities for producers, such taxation at standard rate is certainly socially and economically unacceptable for most services that are currently VAT exempt in the health, education, cultural, not for profit sectors and that are mainly labour intensive. Therefore, VAT is perceived as socially regressive by many decision makers.

 In the early 2010’s, a study for the European Commission suggested that an extension of the VAT to these VAT exempt or “out of the VAT scope” sectors would allow for a reduction of the VAT rate with 5% points in all Member States. The reaction of the Brussels’ lobby of local authorities has been virulent[52] . The consequence has been that the excellent efforts of the European Commission[53] have been stopped, ‘by highest level decision’, without any discussion, nor explanation. Would the opposition have been less virulent if instead of two extreme alternatives (taxation at standard rate/exemptions), a full set of alternative solutions would have been open left to discussion? Apparently, alternatives have not been envisaged

4.2. Zero-rating and reduced rates

Zero-VAT rates

VAT zero rating means that no tax is levied on output supplies, a feature it has in common with the so-called exemptions. However, where VAT zero-rating and VAT exemptions diverge is on the input side. Exempt transactions do not allow for input VAT credits, but under zero rating the full right to deduct input VAT is retained.[54] This system is applicable for financial services with third countries[55] and in various EU-Member States, but today it apparently faces a strong opposition of the DG Taxud because it would make the fraud easier.

From the archives of the negotiation of the Sixth VAT Directive, it appears that in the year 1960, during the negotiation of the Second VAT Directive, Member States were strongly opposed to zero-rating because the tax authorities would have to set up a special service to check and pay refunds. Such repayment would be inconsistent with the principle of a tax applicable to all consumption and would have to be funded by an increase of the tax rate.

During the negotiation of the Sixth VAT Directive, the arguments put forward against zero-rating were the following:[56]

–             VAT is a general tax on consumption and therefore a zero-rate extensively applied would lead to full remission of tax in a large area of consumption and consequently runs counter to the principles laid down in the First VAT Directive.

–             Broad application of zero-rates is liable to create distortion of competition.

–             Maintenance in certain countries of zero-rates could give rise to political pressures in countries where such rates are not applied.

–             Zero-rates are liable to influence the determination of the  own resources attributed to the European Institutions due to the difficulty of checking the basis of assessment of such rates.

Reduced VAT rates

The VEG Report strongly opposes to multiple rates. And indeed, this is problem in the chain of production, when tax inspectors do not understand that the tax is actually supported by the final consumers. But such reduced rates would certainly not present the same difficulties for the supply of services at retail that are currently in their vast majority VAT exempt.

Twenty years ago, a British not for profit organisations suggested that if the current exemption in the view of the public interest would be replaced by a reduced rate of 3 to 4% depending on the Member States, this would have compensated the reduction of the tax revenue caused by the deduction of input VAT[57]. And this would have allowed an important simplification of the accounting procedures and the organisation (outsourcing, …) of the business currently penalized by the indirect costs of the VAT exemptions.

4.3. Collection at one stage and Digital Service tax combined with a right of deduction of input VAT

An indirect tax can be levied at multiple stages, like VAT, or at one stage like excises or customs duties.  By their nature, excises are not neutral on the decisions of the business and of the consumers.  Various European countries have already introduced Digital Services Taxes, unilaterally, and without coordination at EU level. This concern services such as marketplaces, advertising, intermediation, digital service, streaming video services. It is not clear whether such taxes are indirect taxes or not, but this depends from a decision of each legislature. Anyway, they should comply with other principles such as non-discrimination and competition in the internal market. For community excises on tobacco, alcohol, and oil, these objectives are attained by a combination of both VAT (allowing a right of deduction of VAT incurred during the chain of production and of commercialization) and excises harmonized at EU level. But it is not the case for other excises (i.e. not harmonized excises) as long as they do not lead to formalities at the crossing of internal borders[58] and that they are included in the VAT taxable base[59].

If the intention is to be neutral on both producers and consumers decisions, the levy of such single taxes must happen as close as possible of the consumers, i.e. at retail level. But this requires huge cost of collection, for both the tax authorities and the business collecting them. However, if the objective is to limit the consumption of some types of goods in the perspective of, for example, the climate transition, a tax may be imposed on imports in the EU or on the EU producers of such goods or services, before they are integrated in a further process of production and of commercialization of other goods and services. This would limit the cost of collection of such taxes at a stage of a limited number of producers, but it would have an impact on the competition.  A possible alternative to meet the requirements of non-discrimination and of taxation on a uniform base at EU level would be to attribute directly such new taxes to the European Institutions, like it is already the case for customs duties.  

Such taxes levied at one stage are already common in the banking, insurance and gambling sectors that are strictly regulated, and their activities are partly or totally VAT exempt. The VAT revenue (non-deductible VAT related to such VAT exempt transactions) is attributed to the Member State of production and not to one of consumption. This does not guarantee a fair competition. A combination of the VAT system and such excises on financial services could allow to combine neutrality and fair competition in the internal market:

This could have a major impact on various aspects: freedom of organisation of these sectors and reduction of organisational costs of such business. For the Member States budget, it means that the tax would be attributed to the country of actual consumption but not the country where such services are produced, as it is currently the case.

4.4. Eliminations of derogation, options in an international context

Derogations allowing some Member States to maintain exemptions (while other Member States are taxing the same transactions), to continue to tax (while others are exempting the same transactions) or to grant to business an option to tax have possibly a positive impact at national level at the time of their adoption. But their impact on the internal market has been ignored or, at least, underestimated. It is not because such kind of structures are not marketed aggressively like the “Iceland route” in the years 1990’s[62] that they do not exist. They take time to be implemented, and they are almost impossible to be challenged by the tax authorities which most of the time unaware of them. And those who contribute to implement them are not allowed to detail them in public reports.

4.5. Collection of social security levies via VAT system

Collection of social contributions by the mechanism of VAT has been discussed in France under the name “social VAT”, partly implemented in Germany, and implemented in Denmark. The financing of the social security would not depend only on the national production, but also on the acquisition of goods and services produced abroad. This is fully compatible with the VAT Directive and does not require any authorisation of the Council.

5. A shift in approach?

The originality of the VEG Report’s is to publicly discuss problems faced by the EU VAT system from a broader perspective. VAT is one of the various indirect taxes. Unlike other taxes, VAT is general, collected by fractioned payments until the retail stage and it is intended to be neutral on business and consumers decisions (neutrality) in a common market where the  relations are governed by international trade rules and a strict application of non-discrimination  on the nationality or  on the place of establishment. The neutrality of the VAT is negatively impacted by the limitation of the taxable base during the process of production of goods and services and by the fact that VAT is not able to tax some type of services in the banking, insurance, gambling and digital services sectors.

It makes sense to pursue specific goals such as collection of own resources for the EU institutions, fight against fraud, functioning of the internal market, the increase of productivity or green economy, etc. But the discussions about the means to attain such objectives should not be overly compartmented, as it is currently the case.  The originality of the EU VAT and its success are due to the integration of contradictory concepts such as internal market and international trade, tax supported by the consumer but levied by the supplier, one tax and multiple stage of collection, facilitation of trade and increase of tax collections, etc.

The issues raised by the VEG  Report will merit further debates in the light of a few basic distinction applicable not only to VAT, but to all indirect taxes : equal treatment versus neutrality on business and consumers decisions; principles of subsidiarity versus functioning of the internal market; single versus multiple levy of the taxes; combination of VAT with other indirect taxes; attribution of the revenue to the Member States or to the European institutions.

 According to article 113 TFUE, the Council of Ministers of the European Union is obliged to adopt provisions necessary to ensure the establishment and the functioning of the internal market and to avoid distortion of competition. This obligation is immediate, but it is subject to proposals to be submitted by the European Commission. At the time of the adoption of the Sixth VAT Directive, the European Parliament invited the European Commission to submit a Proposal for a Seventh VAT Directive devoted to neutrality of VAT and the elimination of distortions of competition[63]. This was in 1977, almost fifty years ago…

[1] VAT Expert Group (VEG) Report December2, 2024. Compare with the Opinion of Advocate General Szpunar 12 May 2021 Case C 100/20 XY v Hauptzollamt B ECLI:EU:C:2021:387, para 76 who considers that decisions of market operators should be made exclusively  on the basis of economic criteria.

[2] Ex art 2 al. 1 of the Directive 67/227/EEC (First VAT Directive).

[3] As pointed out by Maurice Lauré who invented the word VAT, such tax is certainly not a tax on the value added Lauré, Science Fiscale, PUF, 1993 pp.225 to 230; see also Observations of the Belgian Conseil d’Etat  on a project of a VAT Code, Doc. Parl. 88 (1968) n° 1 p. 77.

[4] See Taxes in Europe Database v4 https://ec.europa.eu/taxation_customs/tedb/#/advanced-search

[5] Such taxes have been abolished in Belgium in 1860, but still exist in overseas departments in France

[6] In Germany see Carl Friedrich von Siemens, Veredelte umsatzsteuer,Siemenstadt, 1921 ; in   France, see Maurice Lauré, La Taxe sur la Valeur Ajoutée, Recueil Sirey 1952.

[7] Agence Européenne de productivité de l’Organisation Européenne de Coopération Economique, Le Régime Fiscal du Chiffre d’Affaires et son incidence sur la productivité (The Regime of Turnover Tax and its Effect on Productivity), Project No. 315 (November 1957).

[8] For a recent US view on sales tax see John L. Mikesell, Reversing 85 Years of Bad State Retail Sales Tax Policy, Tax Notes States, 2019 p.1147

[9] Treaty establishing the European Coal and Steel Community, ECSC Treaty

[10] Art. 28 to 37 TFUE

[11] Frans Vanistendael,  A Proposal for a definitive VAT System: Taxation in the country of origin at the rate of the country of destination without clearing, Vol.? EC Tax Review 1, pp. 45-53 (1995). but the technology was not yet available at that time; Odile Courjon, Yolande Serandour et Guy de Cordes, Taxe sur la valeur ajoutée : chronique de l’année 2013, Droit Fiscal 204 n° 10 pp. 36 ; C. Amand, Taxation of Intra-Community Supplies of Goods, 25 Intl. VAT Monitor 4, p. 188 et seq. (2014)

[12] Mariya Senyk, The Origin and Destination Principles as Alternative Approaches Towards VAT Allocation, IBFD Doctoral Series 53, 2020 p.343

[13] See S Cnossen about the misunderstanding of his proposal by the European Commission S. Cnossen, VAT Coordination issues in the European Union p. è, note 16 (CES IFO Area Conference of Public Sector Economy2008).

[14] In particular articles 370 to 393 of the Directive 77/388/EC

[15] See article 2 al. 4  and 4of the Directive 67/227/EEC (First VAT Directive) ; Art. 35 of the Directive 77/388/EEC (Sixth VAT Directive); art. 402 to 410 of the Directive 2006/112/EC (VAT Directive)

[16] The Sixth VAT Directive has been drafted in such a way that a few articles had to be modified if the Council would have adopted the Commission’s proposal at the end of the years 1980’s.

[17] See thesis of Mariya Senyk, The Origin and Destination Principles as Alternative Approaches Towards VAT Allocation, IBFD Doctoral Series 53, 2020 ; Communication from the Commission to the European Parliament, the Council and the European Economic and Social Committee on the future of VAT: Towards a simpler, more robust and efficient VAT system tailored to the single market, COM(2011) 851 final, p. 5 (6 Dec. 2011).

[18] Council Directive (EU) 2019/1995 of 21 November 2019 amending Directive 2006/112/EC as regards provisions relating to distance sales of goods and certain domestic supplies of goods

[19] Maria Dolores Schulte, The Economic Theory of the Destination Principle and the Origin Principle in Comparison and Harmonization of Public Revenue Systems, Especially of Fiscal Systems, Congrès de Luxembourg, September 1963, XIX Session.

[20] European Coal and Steel Community, High Authority – Report on the Problem Raised by the Different Turnover Tax Systems Applied within the Common Market (Tinbergen Report), Luxembourg, 1953.

[21] Articles 96 to 98 of the Treaty of Rome

[22] see C. Amand, Neutrality versus Equality in Virtues and Fallacies of VAT: An Evaluation after 50 Years, Rob Van Brederode Editor, Wolters Kluwer 2021, p.59; see more recently “Literal versus restrictive interpretation (limits of the wording)” in CJEU Case Law in VAT” – Recent Developments in Value Added Tax 2024, M. Lang, ea Ed. Linde 2025

[23] CJEU, 19 July 2012,  C-44/11, Deutsche Bank AG para. 45.

[24] VEG Report p.3, 14-16, 27-28.

[25] CJEU, 7 December 2006,   C-240/05, Eurodental; CJEU, 21 October 2004, C-8/03, BBL; CJEU, 22 December 2010, C-277/09, RBS Deutschland Holding;  CJEU, 17 July 1997, C-190/95, Aro Lease; CJEU,  7 May 1998, Case C-390/96, Lease Plan Luxembourg.

[26] Proposal for a sixth Council Directive on the harmonization of legislation of Member States concerning turnover taxes – Common system of value added tax: uniform basis of assessment submitted by the Commission to the Council of 29th June 1973 art.14 Explanatory Memorandum

[27] Commission, General Report of Sub-groups A, B and C, set up to examine the different possibilities for harmonization value added taxes, 3310/IV/62-F (European Commission, January 1962).

[28] The Parliament had rejected the First Proposal of the European Commission to introduce a VAT system in two stage because it feared that the second stage would never be adopted see Report of the Committee for the internal market on the Proposal of the Commission to the Council (Doc 121, 1962-1963) concerning a Directive on the harmonization of the legislations of the Member States on turnover taxes (‘Deringer Report’) (European Parliament, Documents Session 1963-1964, Document 56, 20 August 1963).

[29] Proposal of 5 November 1962 for a [First] Directive for the harmonization amongst Member States of turnover tax legislation, IV/COM(62)217 of 31 October 1962, Bulletin of the European Economic Community No. 12 – 1962.

[30] Directive 67/228/CEE

[31] This is why the title of the of the Directive 77/388/EC contains the words “Uniform base  of assessment”. The Preamble 2 of this directive refers to the Council Decision of 21 April 1970  on the replacement of financial contributions from Member States by the Communities’ own resources. This decision  provides  that the budget of the Communities shall, irrespective of other revenue, be financed entirely from the Communities’ own resources ; these resources are to include those accruing from VAT and obtained by applying a common rate of tax on a basis of assessment determined in a uniform manner.

[32] Art. 13 and Annex I of the Directive 2006/112/EC

[33] Historical archives of the Sixth VAT Directive, folder 12, Working Document T/373/74 (fin).

[34] See Jean-Pierre Scholsem La T.V.A. européenne face au phénomène immobilier : essai de problématique en droit fiscal comparé Université de Liège. Faculté de droit. Collection scientifique ; no 41. One may expect that  buildings would be rented to related persons only to deduct input VAT on the construction of such buildings…

[35] Art. 370 and 375 to 390 quater juncto enclosure X of the Directive 2006/112/EC

[36] Art. 371 and 375 to 390 quater  juncto enclosure X of the Directive 2006/112/EC

[37]standstill provisions article 176 regarding the limitation to the right of deduction

[38] Historical Archives Statement to be written into the minutes of the Council meeting at which a Directive is adopted – Directive 77/388/EEC Brussels, 25 March 1977, R/716/77 (FIN 151)

[39] CJEU, 12 June 2008, C-462/05, Commission v. Portugal,   ECLI:EU:C:2008:337 para. 54; CJEU, 7 March 2002, C‑169/00, Commission v Finland, ECLI:EU:C:2002:149 para. 34, and CJEU, 7  December 2006,   C-240/05, Eurodental, ECLI:EU:C:2006:763 para. 54

[40] C. Amand, EU VAT and Financials Services: Which Rules, What Consequences and Which Possible Solutions?, 30 INTL. VAT Monitor 5 (2019), Journal Articles & Opinion Pieces IBFD, https://doi.org/10.59403/3de11mv.

[41] CJEU, 14 July 1998, C-172/96, First National Bank of Chicago

[42] Maurice Lauré, André Babeau et Christian Louit, Les impôts gaspilleurs, PUF 2001 p. 140.

[43] This is the explanation given by Jean Pardon, head of the Belgian association of financial institutions in the years 1970’s. It seems to be much more logical than the one given by Lauré

[44] Christian Amand What does VAT Actually Tax ? International VAT Monitor 2022 Vol 33 n°2

[45] CJEU, 4 December 1990, C-186/89, van Tiem.

[46] Services because most of the VAT exemptions concern services and not goods.

[47] The VAT Directive contains corrective measures such as cost sharing groups or additional exemptions, but  these provisions are largely insufficient.

[48] C. Amand, EU VAT and Financial Services: Which Rules, What Consequences and Which Possible Solutions?, 30 Intl. VAT Monitor 5 (2019), Journal Articles & Opinion Pieces IBFD,

[49] One of the examples has been the migration of non-EU telecom operators in Luxembourg pursuant to the  Council Directive 2002/38/EC of 7 May 2002 amending and amending temporarily Directive 77/388/EEC as regards the value added tax arrangements applicable to radio and television broadcasting services and certain electronically supplied services, OJ L 128.

[50] As a rule, for services to non-business not identified for VAT, the place of supply is where the supplier of services while if the recipient would perform taxable or VAT exempt transactions, the place of supply would be where the recipient is established

[51] For non-business, the only method of deduction acceptable is the direct attribution while for business performing VAT exempt activities a direct attribution or general prorate is acceptable.

[52] Council of European Municipalities and Regions, VAT and Tax Exemptions on Public Bodies: No Taxation Without Representation, CEMR draft response to the European Commission consultation on the review of existing VAT legislation on public interest (April 2014),

[53] Copenhagen Economics and KPMG, VAT in the Public Sector and Exemptions in the Public Interest (2013), https://ec.european.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/resources/documents/common/publications/studies/vat_public_sector_exemptions_en.pdf (accessed on 16 February 2011).

[54] This is also the solution adopted by Australia where the ‘social goods’ such as basic foods, education, healthcare, childcare, water and sewage, various religious and charitable activities and cars for disabled people are GST free. i.e., contrary to the VAT exemption in the EU, the tax burden is fully removed by GST Act 1999 subdivs. 38 A, B, C, D, F, G, I and J. See Rebecca Millar, Rebecca Millar, The Principle of Neutrality in Australian GST 17 Austl. GSTJ.) 26 (2017). Maurice Lauré considered that UK and Ireland were the two European countries having the best understanding of the VAT because they extensively used zero-rating (Maurice Lauré, Science Fiscale, PUF, 1993 p. 265).

[55] Art. 169 (c) of the Directive 2006/11/EC.

[56] Sixth Directive Historical Archives, folder10_1979, T/289/74(fin).

[57] S.J.C. Hemels, Effectiveness of EU VAT Treatment of Charities, 22 Intl. VAT Monitor 5 (2011), Journal Articles & Opinion Pieces IBFD, https://doi.org/10.59403/3xg397d.

[58] Art. 401 of the Directive 2006/112/EC.

[59] Art. 78 of the Directive 2006/112/EC.

[60] According to Maurice Lauré[60], this proposal has been rejected by the Banque de France because it would have forced banks to make a distinction between business and non-business. Maurice Lauré, André Babeau et Christian Louit, Les impôts gaspilleurs, PUF 2001 p. 140.

[61] C. Amand, EU VAT and Financial Services: Which Rules, What Consequences and Which Possible Solutions?, 30 Intl. VAT Monitor 5 (2019), Journal Articles & Opinion Pieces IBFD, https://doi.org/10.59403/3de11mv

[62] See CJEU, 17 July 1997, C-190/95, Aro Lease

[63] See the Declaration of Harry Notenboom on behalf of the Finance Commission of the European Parliament, Annex to OJ 216, Apr. 1977, Débats du Parlement Européen, session of 20 April 1977, p. 181.

TENDER EXPERT DAY IV – 22 mai 2025 – Louvain-la Neuve

Le 22 mai 2025 se déroulera à Louvain-la-Neuve la quatrième édition du Tender Expert Day, un événement dans le domaine du droit des marchés publics. L’édition 2025 a choisi les procédures négociées comme fil conducteur.

La journée se terminera par une présentation de Cyrille Dony, qui mettra les participants à jour sur les derniers développements juridiques en matière de marchés publics.